ภาวะสมองเสื่อม

ภาวะสมองเสื่อม (Dementia) หมายถึงภาวะที่ประสิทธิภาพการทำงานของสมองลดลง สมองสูญเสียหน้าที่การทำงานในด้านต่างๆ ทำให้กระบวนการรู้คิด (Cognition) บกพร่อง จนส่งผลกระทบต่อการดำเนินชีวิตประจำวันและการอยู่ร่วมกันในสังคม ถือเป็นกลุ่มอาการที่พบบ่อยและเป็นปัญหาที่สำคัญในผู้สูงอายุ

ภาวะปริชานหรือการรู้คิดบกพร่องบกพร่องเล็กน้อย (Mild cognitive impairment) หรือเรียกสั้น ๆ ว่า เอ็มซีไอ (MCI) เป็นภาวะของสมองที่อยู่กึ่งกลางระหว่างภาวะสมองเสื่อมและภาวะสมองที่มีการรู้คิดปกติ เป็นภาวะที่อยู่ระหว่างการหลงลืมปกติ (normal forgetfulness) ของผู้สูงอายุกับภาวะสมองเสื่อมระยะแรก (early dementia) เป็นการเปลี่ยนแปลงที่เชื่อว่ามีความเสี่ยงสูงที่จะพัฒนาไปสู่ภาวะสมองเสื่อมในอนาคตได้

ปกติแล้วเซลล์สมองจะมีโอกาสเสื่อมลงได้เมื่อคนเรามีอายุ 40 ปีขึ้นไปเช่นเดียวกับอวัยวะและระบบต่างๆ ในร่างกายก็เริ่มสึกหรอไปตามสภาพและจะปรากฏอาการเด่นชัดในช่วงหลังอายุ 65 ปี ดังนั้นผู้สูงอายุจึงควรมีการดูแลและพัฒนาเซลล์สมอง โดยการออกกำลังกายลับสมองอยู่เป็นประจำจะยิ่งช่วยคงความแข็งแรงของสมองได้อย่างดี

ภาวะสมองเสื่อมเกิดได้จากหลายสาเหตุ เช่น เกิดจากอายุที่มากขึ้นทำให้สมองเริ่มเสื่อมสภาพ หรือเกิดจากโรคหลอดเลือดสมองตีบหรือแตก โรคไขมันในเลือดสูง โรคความดันโลหิตสูงหรือโรคเบาหวานที่ควบคุมไม่ได้ มีการติดเชื้อหรือเกิดเนื้องอกในสมอง สมองถูกกระทบกระเทือนอย่างรุนแรง การขาดสารอาหารบางชนิด เช่นวิตามินบี 1 และบี 12 หรือเกิดจากโรคพิษสุราเรื้อรัง เป้นต้น

“โรคอัลไซเมอร์” (Alzheimer’s Disease) เป็นภาวะสมองเสื่อมที่พบบ่อยในผู้สูงอายุ  พบได้มากถึงร้อยละ 60-80 และยังสามารถพบได้ในผู้ที่มีอายุตั้งแต่ 40 ปีขึ้นไป พบว่าสามารถถ่ายทอดทางกรรมพันธุ์ได้อีกด้วย โรคอัลไซเมอร์เกิดจากความเสื่อมสภาพของเซลล์สมอง หรือเกิดจากความผิดปกติหรือสารเคมีในสมอง ส่งผลให้สารสื่อประสาทที่ช่วยในการจดจำสิ่งต่างๆ มีปริมาณน้อยลง ผู้ป่วยโรคอัลไซเมอร์มักมีปัญหาเรื่องความจำระยะสั้น เช่นการเล่าเรื่องซ้ำๆ พูดหรือถามคำถามซ้ำๆ เมื่อมีอาการมากขึ้นจะเกิดผลกระทบต่อการดำเนินชีวิตรวมถึงการช่วยเหลือตนเองในชีวิตประจำวันด้วย ท้ายที่สุดก็ต้องพึ่งการดูแลจากผู้อื่น เพราะดูแลตนเองไม่ได้อีกต่อไป